Aanstaande
donderdag, 2 april, ben ik als spreker te gast bij de uitreiking van de Kinder
Media Awards 2015. Een mooi evenement, georganiseerd op een mooie plaats: het
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Ik ga het hebben over (digitale)
leerkansen die de komende tijd voorbij gaan komen. Allemaal kansen om het leren
beter te maken en meer aan te laten sluiten bij de huidige tijd.
Heel
veel mensen voelen het perfect aan. Net als alle andere sectoren in de
samenleving is ook het onderwijs sterk in beroering. Ook het onderwijs ontkomt
niet aan de noodzakelijke omslag van een verticaal georganiseerd, centraal geordend
en top down gestuurd systeem naar een systeem dat anders in elkaar gaat zitten.
En dat anders is dan gebaseerd op een meer horizontaal, decentraal en (deels)
bottom up georganiseerd netwerksysteem. Het lijkt een keuze, maar feitelijk is
het dat niet. Vrijwel alle maatschappelijke systemen maken deze transitie op
een enigszins vergelijkbare wijze door (Rotmans, 2014).
Als
het gaat over netwerken en netwerkorganisaties, dan klinkt dat altijd een
beetje vaag. In het onderwijs zijn een aantal netwerken sterk van invloed op
het leren van de toekomst.
Ten
eerste gaat het om het geheugennetwerk. We stellen ons de werking van brein
steeds meer voor als met elkaar verbonden hersencellen, waarbij de kwaliteit
van de verbindingen bepalend is voor de mate waarin er sprake is van
leerresultaat. En het mooie is dat deze voorstelling ook redelijk goed
ondersteund wordt door wetenschappelijk bewijsmateriaal, veelal verkregen door
middel van hersenscans. Het kan ons helpen om nader te bepalen wat werkt en wat
niet.
Ten
tweede heeft het onderwijs te maken met de enorme netwerkvorming als het gaat
om informatie en technologie. Het feit dat er wereldwijd sprake is van een
enorme kennisexplosie, gaat niet ongemerkt aan het onderwijs voorbij. Het heeft
invloed op het curriculum en op de vaardigheden die horen bij de 21e
eeuw. Omgaan met informatie- en communicatietechnologie betekent omgaan met
netwerken en met persoonlijke devices waarmee deze informatie ontsloten en
gedeeld kan worden.
Ten
derde is er het meer didactisch getinte netwerk van het met en van elkaar
leren. Ooit was onderwijs geven een eenrichtingsweg. Door schaarste van kennis
en media was het de leerkracht die de kennis overbracht via de media schoolbord
en leerboek. Momenteel is kennis veel breder gedeeld en is er ook sprake van
een breed scala aan media waarmee deze kennis de lerende kan bereiken. De
docerende leerkracht is daarmee geen noodzaak meer, maar een keuze. De
eenrichtingsweg heeft daarom plaats gemaakt voor een groot aantal manieren
waarop van en met elkaar geleerd kan worden. Inderdaad, in netwerkverband dus.
Deze
verschillende invloeden van netwerken op het leren en het onderwijs zijn
buitengewoon interessant. Om het leren te verbeteren zijn ze allemaal bruikbaar
en als het om de technologienetwerken gaat, dan bieden ze ons zelfs de mogelijkheid
om te leren in wereldwijde netwerken, ver voorbij de beperkte fysieke ruimte
van de school.
Natuurlijk
gaat de zoektocht naar het leren van de toekomst verder dan de hierboven
genoemde ‘faciliterende’ netwerken. Ook vanuit de leertheorieën valt er het
nodige te vertellen met de paplepel, de computer, de steiger en het netwerk als
metafoor. In Hilversum zal ik er verder op ingaan.
Vanuit
de leertheorie rest dan het moeilijkste gedeelte, namelijk de
concretiseringsslag naar de onderwijspraktijk van alledag. Deze draait om de
leerstof, de pedagogiek, de didactiek, de organisatie en de wijze waarop
omgegaan wordt met de verschillen in leerbehoeften tussen kinderen. En al deze
zaken kunnen dan weer samenkomen in de leermiddelen van de toekomst. Enkele
voorbeelden zal ik de revue laten passeren.
Mocht
je belangstelling hebben voor het bovenstaande, kom dan gerust langs in
Hilversum. Mijn laatste informatie is dat de zaal nog niet helemaal vol is.
Meer informatie over het event vind je hier: http://kindermediaawards.nl/.
Literatuur:
Rotmans,
J. (2014) Verandering van tijdperk: Nederland kantelt.Ook nog interessant:
http://leermiddelenin2020.blogspot.nl/
http://trendsinbeeld.blogspot.nl/